Απο το βιβλίο της Naomi Klein “Φράχτες και Παράθυρα” (Αϊ στο διάολο, ΔΝΤ).
Σε ανακτημένες αποθήκες ανοίγονται παράθυρα στην Δημοκρατία.
Ιούνιος 2001
Μια γυναίκα με μακριά καστανά μαλλιά και φωνή βραχνή απο το τσιγάρο ρώτησε μέσω ενός διερμηνέα: “Πώς σας φαίνεται αυτό το μέρος; Ως ένα άσχημο γκέτο ή κάτι όμορφο;”
Ήταν μια ερώτηση παγίδα. Βρισκόμαστε σε ένα ερειπωμένο κατειλημμένο κτίριο, σε ένα απο τα γραφικά προάστια της Ρώμης. Οι τοίχοι του κτιρίου ήταν καλυμμένοι με γκράφιτι, τα δάπεδα ήταν λασπωμένα και τριγύρω μας υπήρχαν ογκώδεις απειλητικές πολυκατοικίες. Αν κάποιος απο τα είκοσι εκατομμύρια τουρίστες που συνέρρευσαν στην Ρώμη πέρυσι είχε στρίψει στον λάθος δρόμο και είχε καταλήξει εδώ, θα συμβουλευόταν τον ταξιδιωτικό οδηγό του και θα έφευγε αμέσως για να πάει να επισκεφθεί κάποιο απο τα κτίρια με τις αψιδωτές οροφές, τα σιντριβάνια και τις νωπογραφίες. Ενώ όμως τα απομεινάρια μιας απο τις πιο συγκεντρωτικές και ισχυρές αυτοκρατορίες στην παγκόσμια ιστορία διατηρούνται σε άριστη κατάσταση στο κέντρο της Ρώμης, εδώ, στις φτωχογειτονιές της πόλης μπορείς να διαισθανθείς οτι γεννιέται μια νέα, ζώσα πολιτική.
Η συγκεκριμένη κατάληψη ονομάζεται Corto Circuito και είναι ένα απο τα πολλά centri sociali της Ιταλίας. Τα κοινωνικά κέντρα είναι εγκαταλειμμένα κτίρια- αποθήκες, εργοστάσια, στρατώνες, σχολεία που καταλήφθηκαν και μεταμορφώθηκαν απο τους καταληψίες σε εστίες κουλτούρας και πολιτικής, απαλλαγμένες απο τον έλεγχο τόσο των αγορών οσο και του κράτους. Συμφωνα με τις εκτιμήσεις υπάρχουν 150 κοινωνικά κέντρα στην Ιταλία.
Το παλαιότερο και μεγαλύτερο κοινωνικό κέντρο -το Leoncavallo, στο Μιλάνο- είναι πρακτικά μια αυτάρκης πόλη με εστιατόρια, κήπους, ενα βιβλιοπωλείο, εναν κινηματογράφο, μια στεγασμένη ράμπα scateboard και ένα κλάμπ τόσο μεγάλο ωστε μπόρεσε να φιλοξενήσει τις εμφανίσεις των Public Enemy. Τα κοινωνικά κέντρα είναι χώροι ανεμελιάς και αντισυμβατικότητας, σε έναν κόσμο που μεσο-αστικοποιείται και ευπρεπίζεται ολοένα και περισσότερο, ενα γεγονός που παρακίνησε την γαλλική εφημερίδα Le Monde να τα χαρακτηρίσει ως “το πολιτιστικό κόσμημα της Ιταλίας”.
Όμως τα κοινωνικά κέντρα δεν είναι μόνο η καλύτερη επιλογή για να περάσεις το σαββατόβραδό σου. Είναι επίσης, το σημείο μηδέν ενός διογκούμενου πολιτικού ακτιβισμού στην Ιταλία. Στα κοινωνικά κέντρα, η κουλτούρα και η πολιτική αναμειγνύονται με τον πιο φυσικό τρόπο: Μια συζήτηση για την δυναμική δράση μπορεί να μετατραπεί σε ένα τεράστιο υπαίθριο πάρτυ, ενώ ένα ρέιβ πάρτυ μπορεί να γίνεται δίπλα σε μια συνάντηση με θέμα την συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων σε φαστ φούντ.
Στην Ιταλία η κουλτούρα αυτή γεννήθηκε απο την ανάγκη. Καθώς τόσο οι πολιτικοί της Αριστεράς, όσο και της Δεξιάς είναι βουτηγμένοι σε σκάνδαλα διαφθοράς, ένα μεγάλο μέρος της ιταλικής νεολαίας κατέληξε έυλογα στο συμπέρασμα οτι η εξουσία διαφθείρει. Το δίκτυο κοινωνικών κέντρων είναι ένας παράλληλος πολιτικός χώρος που, αντι να επιδιώκει την κατάληψη της κεντρικής εξουσίας, προσφέρει εναλλακτικές υπηρεσίες – όπως βρεφονηπιακούς σταθμούς ή νομική υποστήριξη σε πρόσφυγες-, ενω την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει μέσω δυναμικών ενεργειών το κράτος.
Για παράδειγμα, πο βράδυ που είχα επισκεφθεί το Corto Circuito, το κοινό δείπνο- σαλάτα καπρέζε και λαζάνια- έτυχε ενθουσιώδης υποδοχής, επειδή ο μάγειρας που το ετοίμασε είχε μόλις αφεθεί ελεύθερος μετα απο την σύλληψή του σε μια αντιφασιστική διαδήλωση. την προηγούμενη μέρα, στο Leoncavallo του Μιλάνου, είχα συναντήσει αρκετά μέλη των Tute Bianche που σχεδίαζαν σε ψηφιακούς χάρτες τον τρόπο δράσης τους κατα την διάρκεια της συνάντησης των G8, που θα πραγματοποιηθεί τον Ιούλιο στην Γένοβα. Η συγκεκριμένη ομάδα δυναμικής δράσης, που είχε ονομαστεί έτσι απο τις στολές που φορούν τα μέλη της στις διαδηλώσεις, είχε μόλις “κηρύξει τον πόλεμο” στην σύνοδο κορυφής των G8.
Ωστόσο, αυτού του είδους οι διακηρύξεις δεν είναι οτι πιο συγκλονιστικό συμβαίνει στα κοινωνικά κέντρα. Ακόμα μεγαλύτερη κατάπληξη προκαλεί το γεγονός οτι αυτοί οι αντιεξουσιαστές ακτιβιστές, που απορρίπτουν τις παραδοσιακές πολιτικές μεθόδους, εχουν αρχίσει να θέτουν υποψηφιότητα για δημόσια αξιώματα -και να κερδίζουν. Στην Βενετία, στη Ρώμη και στο Μιλάνο, γνωστοί ακτιβιστές των κοινωνικών κέντρων, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών του Tute Bianche, έχουν εκλεγεί δημοτικοί σύμβουλοι.
Καθώς στην εξουσία βρίσκεται το δεξιό κόμμα Forza Italia του Σιλβιο Μπερλουσκόνι, οι ακτιβιστές πρεπει να προστατευτούν απο εκείνους που επιδιώκουν να κλείσουν τα κοινωνικά κέντρα. Ο Μπέπε Κάτσια, μέλος των Τute Bianche και δημοτικός σύμβουλος στην Βενετία, προσθέτει ότι η απόφαση να συμμετάσχουν στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση ήταν μια φυσική εξέλιξη της θεωρίας των κοινωνικών κέντρων. Ο Κάτσια υποστηρίζει οτι το Έθνος-Κράτος βρίσκεται σε κρίση, τόσο επειδή έχει μειωθεί η ισχύς του σε σύγκριση με την ισχύ παγκόσμιων δυνάμεων και θεσμών, όσο και επειδή το έχουν διαφθείρει οι μεγάλες εταιρίες. Ταυτόχρονα, τόσο στην Ιταλία, όσο και σε άλλες βιομηχανικές χώρες, η Δεξιά εκμεταλλεύεται τη λαική επιθυμία για μεγαλύτερη περιφερειακή αυτονομία και περισσότερη αποκέντρωση. Μέσα σε αυτη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, Ο Κάτσια προτείνει μια διπλή στρατηγική: Την αντιμετώπιση σε παγκόσμιο επίπεδο των δυνάμεων και των θεσμών που δεν είναι αντιπροσωπευτικοί και δεν λογοδοτούν (όπως για παράδειγμα το G8 ) και την ταυτόχρονη δημιουργία σε τοπικό επίπεδο συμμετοχικών πολιτικών διαδικασιών.
Επανερχόμαστε, λοιπόν στο ερώτημα που έθεσε η γυναίκα με τα μακριά καστανά μαλλιά. Παρόλο που δεν είναι ευκολο να απαντήσεις αμέσως, τα κοινωνικά κέντρα δεν είναι γκέτο, αλλα παράθυρα- όχι μόνο σε έναν άλλο τρόπο ζωής, αποδεσμευμένο απο το κράτος, αλλα και σε μια νέα πολιτική στράτευση.
Και ναι, είναι κάτι πολύ όμορφο.
=========================================================================
Το Corto Circuito καταστράφηκε απο φωτιά στις 26 Ιουνίου 2012.
