Κυκλοφόρησε το κομπρεσέρ #9
Σύντομα θα αναρτηθούν στο blog τα κείμενα του τεύχους #8
Editorial +1, Δεκέμβρης 2020
Μπορεί να μοιάζει ότι έχουν περάσει σχεδόν 2 χρόνια απ’ την τελευταία φορά που τυπώσαμε κομπρεσέρ, αλλά μέσα στην εμπειρία του 2020 αντιληφθήκαμε και τον χρόνο με τις επιμέρους διαστάσεις του, αλλιώς. Καταλήξαμε ότι ο πιο αντικειμενικός χρόνος είναι ο φυσικός, είναι κυκλικός και ρυθμίζει τη ζωή στον πλανήτη. Είναι αυτός που επιδρά στην οργανική ύλη και την αποσυνθέτει σταδιακά, αυτός τέλος πάντων που με το πέρασμα του αφήνει τα σημάδια του γύρω μας και στο σώμα μας και τον αντιλαμβανόμαστε ούτως ή άλλως πολύ καλά. Από κει και πέρα, η βίωση μιας περίεργης συστολοδιαστολής του χρόνου φέτος, ανέδειξε τον υποκειμενικό χρόνο, ατομικό και συλλογικό, έναντι του κατασκευασμένου χρόνου απ’ το παραγωγικό σύστημα. Ίσως ετεροχρονισμένα και σίγουρα με διαφορετικό τρόπο από σπίτι σε σπίτι κι από την μια άκρη του πλανήτη στην άλλη, βιώσαμε συλλογικά μια χωροχρονική πραγματικότητα που θα φάνταζε αλλοπρόσαλλη και παράλογη ιδέα, μόλις μερικούς μήνες νωρίτερα. Έτσι κάπως και η δική μας ομάδα α-συγχρονίστηκε κι αυτό το εντιτόριαλ είναι η τρίτη φορά που ξεκινάει να γράφεται. Αλλά, μία βδομάδα πριν την πρώτη γενική καραντίνα ήταν ακόμα πολύ νωρίς, η καραντίνα ήταν ενός είδους ψυχοσωματικό σοκ, το διάστημα μετά την καραντίνα ήταν αλλόκοτο και ήθελε τον χρόνο της η επαναπροσαρμογή και φτάνοντας στο φθινόπωρο τα πάντα μπορούν πια να συμβούν και μέσα σ’ αυτά να κυκλοφορήσει κι αυτό το τεύχος, εν μέσω δεύτερης γενικής καραντίνας.
Για τον χρόνο θα μιλήσει η κβαντοφυσική, αλλά για τη δική μας αντίληψη του χρόνου και της βίωσης του χώρου μέσα σ’ αυτόν, δηλαδή για το σώμα, το φύλο, την κοινωνική και συλλογική ζωή, την εργασία, την εκπαίδευση, την πόλη, τη φύση, για το κεφάλαιο και την πολιτική της πανδημίας, νιώσαμε την ανάγκη να συζητήσουμε κι εμείς όταν ξαναβρεθήκαμε Η συζήτηση αυτή αποτυπώθηκε στο CoViD-19: Αναδιαρθρώνοντας τον κόσμο/ Ζωή σε 9 οικοδομικά τετράγωνα. Είναι ένα κείμενο όπου καταγράφουμε τις σκέψεις μας και την αντίληψη μας για την ατομική και τη συλλογική εμπειρία της πανδημίας, αποτυπώνοντας τις επιδράσεις της στο χώρο ανεβαίνοντας κλίμακες, μιας και οι διαστάσεις της είναι πολλές. Για την ακρίβεια είναι όλες οι διαστάσεις του αντιληπτού χώρου: φυσικού, κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού.
Εν τω μεταξύ, όσο εμείς ήμαστε σε καραντίνα, η κυβέρνηση προετοίμαζε το έδαφος για να νομοθετήσει ενάντια στο δικαίωμα στη διαδήλωση, ενώ στο γενικότερο πλαίσιο επίθεσης στον δημόσιο χώρο και της σαρωτικής εκκαθάρισης του αστικού τοπίου, προχωρούσε σε έργα αστικής ανάπλασης κατά το δοκούν. Εκτός απ’ τις συνεχείς εκκενώσεις καταλήψεων στέγης και ενεργών κοινωνικών χώρων, η κυβέρνηση και ο δήμος Αθηναίων επιδόθηκαν σε επεμβάσεις στην πόλη, που λίγη σχέση έχουν με την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία… ή έστω με την αισθητική. Με την πλατεία Ομόνοιας εγκαινιάστηκε ένας νέος τρόπος αστικών επεμβάσεων και με τον Μεγάλο Περίπατο καταλάβαμε ότι έτσι θα γίνεται στο εξής. Παράνομες και υπερκοστολογημένες αναθέσεις, έργα που κανένας δεν μελέτησε και κανένας δεν ενέκρινε, κάτω απ’ τις άμεσες εντολές του τουριστικού κεφαλαίου. Τη νέα πλατεία Ομόνοιας τη σχολιάζουμε στο κείμενο μας Για μια πολεοδομία που ακούει τους ειδικούς. Παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο του κέντρου της Αθήνας. Ο Μεγάλος Περίπατος θα κοβόταν σαν μακέτα ακόμα και στο 1ο έτος της αρχιτεκτονικής, καθόλου περίεργο που την έκοψε και το ΣτΕ.
Το τεύχος αυτό άρχισε να δομείται πάνω στη θεματική πόλη και εμπόρευμα. Συγκεκριμένα, πώς οι πόλεις σαν πεδία οικονομικού ανταγωνισμού μεταλλάσσονται στο πλαίσιο της μείωσης της κρατικής στήριξης και ανταγωνίζονται η μία την άλλη σε μια στρατηγική προσέλκυσης κεφαλαίου, που θα αποκομίζει υπεραξία παράγοντας εμπορεύματα ή μετατρέποντας αυτές τις ίδιες τις πόλεις σε εμπόρευμα. Σ’ αυτό το πλαίσιο διαμορφώνεται και ο αναπτυξιακός λόγος που περιβάλλει την πολιτική επιχειρηματοποίησης των πόλεων, στον οποίο αναφέρεται το κείμενο Σλόγκαν που ταξιδεύουν και συμπλέουν με τη νεοφιλελευθεροποίηση της πόλης. Συγκεκριμένα, επικεντρώνεται στην «ανθεκτική» πόλη και στις πολιτικές της «ανθεκτικότητας» ως μίας στρατηγικής διακυβέρνησης, που από τη μία έχει στόχο την προσαρμοστικότητα του ατόμου σε περαιτέρω ταξική εκμετάλλευση και πολιτική καταπίεση κι από την άλλη διευκολύνει, ως οικονομική πολιτική στον αστικό χώρο, την είσοδο του κεφαλαίου στις πόλεις στις οποίες έχει ήδη προηγηθεί κάποιου είδους καταστροφή.
Σαν ακραία έκφανση των πολιτικών προσέλκυσης κεφαλαίου, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και συγκεκριμένα στις Η.Π.Α, ο ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων για να εξασφαλίσουν κεφάλαια ώστε να επιβιώσουν, οδηγεί πόλεις να στραφούν επιχειρηματικά στην κατασκευή και λειτουργία ιδιωτικών φυλακών. Αναπόφευκτα, οι τόποι όπου δημιουργούνται, μεταλλάσσονται τόσο χωρικά, όσο κοινωνικά και οικονομικά, λόγω και της εργασίας που προσφέρουν στον ντόπιο πληθυσμό. Η απλήρωτη εργασία στις φυλακές, είναι ακόμα μία πτυχή αυτού του είδους «σωφρονιστικών» ιδρυμάτων, στα οποία αναφέρεται το κείμενο Κοιλάδες με κάγκελα στη χώρα της ελευθερίας: ιδιωτικές φυλακές, εργασία και πόλη στις Η.Π.Α..
Ο τουρισμός, σαν ένας ακόμα σημαντικός ρυθμιστικός παράγοντας του εμπορίου της πόλης, μας απασχόλησε συγκεκριμένα με τις επιπτώσεις του στη στέγαση μας, σε μια περίοδο που είχε ανοίξει ο κινηματικός διάλογος για τις επιπτώσεις του Airbnb. Στο κείμενο Μια κριτική της Πολιτικής Οικονομίας του AirBnB προσεγγίσαμε αυτό το φαινόμενο, τις κοινωνικές και οικονομικές του επιπτώσεις και την οργάνωση της πόλης σαν τουριστικό θέρετρο, παρά σαν τόπο που εξυπηρετεί τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων της για στέγαση, μετακίνηση, κοινωνικότητα. Ψάχνοντας τρόπους αντίστασης στην ισοπέδωση του δικαιώματος στην κατοικία απ’ την τουριστική βραχυπρόθεσμη ενοικίαση, αναζητήσαμε παραδείγματα κινημάτων που αντιστέκονται στην αγορά ακινήτων και στους ιδιοκτήτες και υπερασπίζονται την κατοίκηση σαν θεμελιώδη ανάγκη έναντι των κερδών τους. Στη Βαρκελώνη είναι ενεργό ένα από τα πιο μακροχρόνια και δυναμικά κινήματα στην Ευρώπη και στο κείμενο Αστική τουριστικοποίηση και κοινωνικά κινήματα συγκεντρώνονται δράσεις, τρόποι αντίστασης και η οργάνωση του, που έχει φέρει μικρές και μεγαλύτερες νίκες των ενοικιαστών έναντι της αγοράς.
Ταυτόχρονα, σε όλον τον πλανήτη είναι ενεργή η κοινωνική εξέγερση από τις αρχές του 2000, σαν απάντηση στην αδικία και την απανθρωποποίηση της ζωής, που ακόμα μια φορά εντείνονται με την πολιτική διαχείρισης της πανδημίας απ’ τον καπιταλισμό. Ζητήματα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πολιτικά, στη βάση της οικονομικής εξαθλίωσης του πληθυσμού, πυροδοτούν εξεγέρσεις στη Λατινική Αμερική, στις Η.Π.Α., την Ασία και την Ευρώπη. Οι κοινωνίες αντιστέκονται στην αστυνομοκρατία, τα διεθνοποιημένα κινήματα πλέον αναζωπυρώνονται άμεσα και δυναμικά και οι διαδηλώσεις παίρνουν μορφή ντόμινο, κάτι που πέτυχε η παγκοσμιοποίηση και τα νέα μέσα επικοινωνίας. Οι διεκδικήσεις γίνονται γρήγορα καθολικές, όπως συνέβη με το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων, που για πρώτη φορά πήρε συγχρονισμένα παγκόσμια διάσταση. Μεταφράσαμε το κείμενο Νεκρο-σύμβολα, ή ο θάνατος σε βίντεο που δίνει μια ερμηνεία για το πως συνέβη αυτό και για τον ρόλο της οπτικοακουστικής καταγραφής της καταπίεσης και του θανάτου από τα κάτω.
Η ροή του τεύχους ξεκινάει με ένα κείμενο-σφήνα, στην πραγματικότητα τα σχόλιά μας για τα ζητήματα της επικαιρότητας, που κυριάρχησαν στις κουβέντες των συναντήσεων μας.
Καλή ανάγνωση!
***
Εκτός απ’ το να ολοκληρώνουμε αυτό το τεύχος, οι συζητήσεις μας αυτό το διάστημα έχουν επικεντρωθεί σε δύο θέματα, που στην πραγματικότητα είναι τρία. Αφενός στη συνεχιζόμενη μετανάστευση προς την ευρώπη και στην από πλευρά της αντιμετώπιση των εκτοπισμένων πληθυσμών με πολεμικούς όρους, φανερώνοντας τον ακραίο ρατσισμό της. Αφετέρου, στο ενεργειακό ζήτημα (απ’ τη φρενίτιδα της εξόρυξης υδρογονανθράκων έως τις ανεμογεννήτριες και την καύση σκουπιδιών) και τη συνακόλουθη περιβαλλοντική καταστροφή που αυτό δημιουργεί. Παρατηρώντας μακροσκοπικά αυτά τα ζητήματα, τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών και την περιβαλλοντική καταστροφή, θα έλεγε κανείς ότι αποτελούν εκφάνσεις του ίδιου πράγματος: μιας ιστορικής καμπής που χαρακτηρίζεται από μιλιταριστικές και εθνικιστικές ρητορικές, που κινητοποιούνται από τον καπιταλισμό σε συνθήκες κρίσης και σύγκρουσης, εξαντλώντας τη βαρβαρότητά τους και με αφορμή την πανδημία.
Σ’ αυτήν τη συγκεκριμένη συγκυρία λοιπόν, το πληγωμένο τουριστικό θέρετρο της ανατολικής Μεσογείου, με μια ιλαροτραγική ακροδεξιά κυβέρνηση να ηγείται και να την ακολουθεί το εκφασισμένο κομμάτι της κοινωνίας, βρυχάται απέναντι σ’ αυτούς κι αυτές που ήταν πάντα το κατ’ εξακολούθηση εύκολο θύμα της ιστορίας, τους πρόσφυγες. Η Μόρια κάηκε, η Μόρια πάει. Με την πυρπόληση της φυλακής τους οι κρατούμενοι πρόσφυγες καταφέρνουν να σπάσουν τον εγκλεισμό τους, έστω προσωρινά. Μερικές χιλιάδες τυχεροί και τυχερές θα καταφέρουν να μεταφερθούν στην ενδοχώρα αλλά δεν γίνεται να φύγουν όλοι από το νησί. Η Μόρια 2.0 ξαναχτίζεται άμεσα, επαναδημιουργώντας το δυστοπικό τοπίο των εξοριών στα νησιά του μετεμφυλίου και της χούντας. Το ΠΙΚΠΑ, που φιλοξένησε χιλιάδες πρόσφυγες από το 2012 και τα τελευταία χρόνια προσέφερε σπίτι και φροντίδα σε ευάλωτες ομάδες, εκκενώνεται ξημερώματα από τα ΜΑΤ, ενώ και ο πρώτος καταυλισμός στο Καρά Τεπέ, που λειτουργεί επίσης στη βάση της ανθρώπινης διαβίωσης, έχει λάβει τελεσίγραφο εκκένωσης. Στη Μυτιλήνη τα μέτωπα είναι καθορισμένα και πλέον παραταγμένα, σίγουρα απ’ τη μία πλευρά. Οι μπάτσοι και οι φασίστες διαχειρίζονται την «κρίση», τρομοκρατώντας και προπηλακίζοντας πρόσφυγες, εργαζόμενους σε Μ.Κ.Ο., αλληλέγγυους και αλληλέγγυες στους δρόμους της Λέσβου.
Στην πραγματικότητα όμως, όλα αυτά είχαν ξεκινήσει στο τέλος του Φεβρουαρίου, με την εκστρατεία του Χρυσοχοΐδη στα νησιά της Λέσβου και της Χίου, με σκοπό την κατασκευή κλειστών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Τότε έγινε σαφές ότι κανένας στα νησιά δεν θέλει τα κλειστά κέντρα: οι ίδιοι οι πρόσφυγες, οι αλληλέγγυοι, οι οργανώσεις, οι νησιώτες με κοινή λογική και το τελευταίο φασιστικό κατακάθι, αντιστάθηκαν στην κατασκευή κλειστών κέντρων. Με διαφορετικές πρακτικές και δράσεις, απ’ τη μία οι αλληλέγγυοι και απ’ την άλλη οι φασίστες του νησιού, ανάγκασαν την αστυνομία να υποχωρήσει και να ματαιωθεί η επιχείρηση. Ωστόσο, τότε ήταν που ανέβηκε στην επιφάνεια ο φασιστικός όχλος, που χρόνια τώρα γιγαντωνόταν στα νησιά απ’ την ήδη υπάρχουσα μαγιά, αλλά η ανικανότητα προστασίας και ενσωμάτωσης των προσφύγων ήταν οι ιδανικές συνθήκες για να φουσκώσει και να σκάσει μόλις βρέθηκε ευκαιρία. Κι ενώ η πανδημία μας δίδασκε ότι σύνορα δεν υπάρχουν για να αναχαιτίσουν μερικούς «εχθρούς», όπως οι ιοί, αλλά υπάρχουν σύνορα για τους κατατρεγμένους, ξεκίνησε η εμπλοκή στα χερσαία σύνορα με τη «μάχη του Έβρου» να εμπλουτίζει τη ρητορική μίσους. Η διακρατική συμπλοκή για πρώτη φορά έγινε μέσα σε θολά όρια δράσης στρατού και αστυνομίας και το ίδιο θολός ήταν και ο αντίπαλος. Το κράτος της Τουρκίας και οι πρόσφυγες έγιναν ένας εχθρός που έπρεπε να αναχαιτιστεί. Όσο ξαφνικά ξεκίνησε η εμπλοκή στα σύνορα, το ίδιο ξαφνικά σταμάτησε η προβολή της από τα μ.μ.ε., έχοντας όμως παίξει τον καταλυτικό της ρόλο στην εθνικιστική προπαγάνδα, αλλά και για μας ως μονάδα μέτρησης της διάχυσης του φασισμού. Η καταδίκη των ηγετικών στελεχών της Χ.Α. μπορεί να δίνει μια ανάσα σ’ αυτή την χρονική συγκυρία, αλλά μένει να νικηθεί και ο φασισμός έξω απ’ τις δικαστικές αίθουσες.
Η δημιουργία των κλειστών στρατοπέδων μπορεί να ματαιώθηκε για την ώρα, αλλά η κυβέρνηση και η ε.ε. κάνουν τα πάντα για να στείλουν τους πρόσφυγες πίσω στις χώρες τους. Όλες οι γνωστές πρακτικές κι άλλες νέες, που μόνο σκοπό έχουν να κάνουν τη ζωή των προσφύγων εδώ κόλαση, είναι σε πλήρη εξέλιξη: επαναπροωθήσεις με εκφοβισμό και βασανιστήρια μέσα στη θάλασσα, κόψιμο επιδομάτων, διακοπή αιτήσεων για άσυλο, εκκενώσεις καταλήψεων στέγης, διακοπή παροχής στέγασης, πλήρης εγκλεισμός στα καμπς, ατελείωτες αναμονές στις ουρές διανομής φαγητού, κοινωνικός αποκλεισμός και ρατσισμός με αφορμή την πανδημία, ένοπλοι φασίστες, ένστολοι και μη, απέναντί τους, κλειστά σύνορα, πάντα. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των εθελούσιων επαναπατρισμών και για όσους αυτό δεν αποτελεί επιλογή, η παραμονή στην ελλάδα έχει γίνει αργό βασανιστήριο, με την επανάληψη του τραύματος του πολέμου σε όλα τα επίπεδα: εγκλεισμός, μη ασφαλής κατοικία, έλλειψη φαγητού, υγειονομικός κίνδυνος, βίαιες κατασταλτικές επιχειρήσεις, φόβος και αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα. Στην πραγματικότητα συντελείται έγκλημα πολέμου, εξόντωση άμαχου πληθυσμού μέσα και έξω απ’ τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τη διακρατική συμπλοκή στον Έβρο με πρόσχημα το προσφυγικό, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, την αντιλαμβανόμαστε ως το ένα πεδίο των γεωπολιτικών ανταγωνισμών για την περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Το άλλο πεδίο που μας δείχνει ότι το γεωπολιτικό ενδιαφέρον για την περιοχή είναι διαρκώς αυξανόμενο και ιδιαίτερα έκρυθμο είναι το ζήτημα της ενέργειας. Ο κοινός τους τόπος είναι ότι και τα δύο προμοτάρονται απ’ την κυριαρχία ως κρίσιμα για την ευρωπαϊκή σταθερότητα και ασφάλεια, πολιτισμική στη μία περίπτωση κι ενεργειακή στην άλλη.
Για μας, η βιασύνη των εγχώριων ελίτ και των κυβερνήσεων Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και κήρυξη ΑΟΖ με σκοπό την εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων που υπάρχουν στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου προσθέτει έναν ακόμη λόγο ανταγωνισμού μεταξύ τους. Γενικότερα, το ζήτημα της ενέργειας αποτελεί έναν ακόμα καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης της γεωπολιτικής θέσης (και των γεωπολιτικών συσχετισμών μεταξύ) των κρατών. Επηρεάζει επίσης τις πολιτικές διακυβέρνησης εντός των κρατών, μετασχηματίζει τη γεωγραφία ολόκληρων περιοχών, εκτοπίζει πληθυσμούς και καταστρέφει με πολλαπλούς τρόπους το φυσικό περιβάλλον (αποψιλώσεις δασών, καταστροφή οικοτόπων, ρύπανση θαλασσών και υδροφόρου ορίζοντα).
Σήμερα, το σύνολο σχεδόν της δυτικής Ελλάδας, όλο το Ιόνιο Πέλαγος, οι θαλάσσιες περιοχές στα ανοικτά των δυτικών ακτών της Πελοποννήσου μέχρι το νοτιοανατολικό άκρο της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένου και του Λιβυκού Πελάγους, είναι οι αδειοδοτημένες χερσαίες και θαλάσσιες εκτάσεις για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων. Οι παραπάνω εκτάσεις έχουν παραχωρηθεί σε εθνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις, κάποιες απ’ τις οποίες (όπως η EXXON MOBIL, η TOTAL, η EDISON, η REPSOL) αποτελούν τους ενεργειακούς κολοσσούς στην εξόρυξη υδρογονανθράκων παγκοσμίως. Στο πλαίσιο του αντίστοιχου μοιράσματος στην ανατολική Μεσόγειο, αυτήν την περίοδο παρατηρούμε μία απ’ τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ναυτικών δυνάμεων και μία νέα κούρσα εξοπλισμών. Πολεμικά πλοία και στρατιωτικές ασκήσεις αποδεικνύουν το πολεμικό κλίμα που δημιουργούν οι κυβερνήσεις και την εξαιρετική ένταση που επικρατεί στην περιοχή.
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το προσφυγικό ζήτημα, η γεωπολιτική των υδρογονανθράκων μας απασχολεί ιδιαίτερα, καθώς ανάγεται σε εθνικό ζήτημα και συνδέεται ευθέως με μιλιταριστικές και εθνικιστικές ρητορικές, που έχουν στόχο την κοινωνική νομιμοποίηση αυτών των έργων, ανάγοντάς τα σε πατριωτικό καθήκον διαφύλαξης του δικαιώματος των κυβερνήσεων να σύρουν τις χώρες σε πολεμικές επιχειρήσεις. Η συνένωση της εθνικιστικής με την αναπτυξιακή ρητορική στο πεδίο των εξορύξεων στην ανατολική Μεσόγειο αποτελεί το βασικό ιδεολόγημα των αρχουσών τάξεων (στη συγκεκριμένη περίπτωση Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας) για να επιτύχουν την κοινωνική συναίνεση των «υπηκόων» τους. Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι κινήσεις αντίστασης των από κάτω στα καταστροφικά «έργα» του κεφαλαίου και του κράτους χαρακτηρίζονται ως εθνικά επικίνδυνες, με σκοπό την εχθρική αντιμετώπιση τους από το εθνικιστικό ακροατήριο ώστε να επιτευχθεί πιο ανέξοδα η περιθωριοποίηση και τελικά η καταστολή τους. Επομένως, ενώ η προσπάθεια για διευθέτηση των ισορροπιών στην περιοχή γίνεται προφανώς προς όφελος της καπιταλιστικής συσσώρευσης και επέκτασης, η κοινωνική αντίσταση, τόσο ενάντια στην επερχόμενη καταστροφή που προκαλούν οι εξορύξεις υδρογονανθράκων όσο και στο πολεμικό κλίμα που δημιουργούν οι κυβερνήσεις, είναι επιβεβλημένη.
Η κακοποίηση που υφίστανται τα φυσικά οικοσυστήματα και η έμβια ζωή του πλανήτη απ’ τις εξορύξεις και τα κάθε λογής αναπτυξιακά έργα δεν είναι κάτι καινούριο. Ωστόσο, η καπιταλιστική επίθεση στη φύση και την κοινωνία κορυφώνεται αυτήν την περίοδο στο εγχώριο τοπίο, με αποκορύφωμα τη βιομηχανική χωροθέτηση μορφών παραγωγής ενέργειας που βαφτίζονται πράσινες, όπως η αιολική, η ηλιακή και η βιοενέργεια. Ακριβώς αυτή η βιομηχανική τους χωροθέτηση (και ως εκ τούτου η χωρική τους επέκταση) ακυρώνει και τα όποια οφέλη τους. Η μικρή κλίμακα, η αποκεντρωμένη δομή και ο κοινωνικός έλεγχος της ενέργειας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ενεργειακή αυτάρκεια των τοπικών κοινωνιών, ακυρώνονται. Αντ’ αυτού, παρατηρούμε την επιθετική εξάπλωση της βιομηχανικής ανάπτυξης (τόσο με νέες εξορύξεις όσο και με ΒΑΠΕ), η οποία ενισχύει την ενεργειακή φρενίτιδα με πρόσχημα την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την περιβαλλοντική προστασία που υποτίθεται ότι θα επέλθει με την από-λιγινιτοποίηση της χώρας και την απεξάρτησή της απ’ τα ορυκτά καύσιμα. Δηλαδή, ο πράσινος καπιταλισμός κινείται πλάι-πλάι και συμπληρώνει τις πιο ρυπογόνες μορφές παραγωγής ενέργειας που βασίζονται στις εξορύξεις υδρογονανθράκων και μετάλλων.
Άλλωστε, η πρώτη συγκέντρωση μετά την καραντίνα ήταν ενάντια στην ψήφιση του αντιπεριβαλλοντικού νομοσχεδίου, το οποίο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τη διευκόλυνση των επενδύσεων για τις Βιομηχανικές ΑΠΕ (ΒΑΠΕ), τις εξορύξεις και την καύση σκουπιδιών ώστε να τροφοδοτηθούν με καύσιμο οι τσιμεντοβιομηχανίες, στο όνομα πάντα της πράσινης ανάπτυξης. Σε αυτό το σημείο να προσθέσουμε ότι οι κάθε λογής ΒΑΠΕ που χωροθετούνται και αναπτύσσονται σε βουνά και νησιά εντάσσονται στην ίδια λογική καπιταλιστικής συσσώρευσης και επέκτασης με τις εξορύξεις υδρογονανθράκων. Απ’ τις χιλιάδες ανεμογεννήτριες που αναμένεται να κατασκευαστούν στα νησιά και τα βουνά ως την καύση σκουπιδιών η λεηλασία της γης και η επίθεση στα δικαιώματα και στις ζωές μας είναι πολύπλευρη. Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση σε ενέργεια θα ισοπεδώσει τόπους, άμεσα και έμμεσα, θα καταστρέψει φυσικούς πόρους και θα εκτοπίσει τοπικούς πληθυσμούς. Το δυστοπικό τοπίο περιέχει εγκαταλελειμμένους οικισμούς, ρημαγμένες ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, μολυσμένα νερά και υπέδαφος μέσα σε πρότινος παρθένα δάση και φυσικά τοπία ανυπολόγιστης αξίας.
Όμως τα δυσοίωνα σενάρια δεν τελειώνουν εδώ. Με το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) 2020-2030 δημιουργούνται μονάδες καύσης που θα καίνε πλαστικά και λοιπά σκουπίδια ως καύσιμα. Προβλέπεται ότι θα κατασκευαστούν 4 εργοστάσια καύσης απορριμμάτων, εκτός των ήδη υπαρχόντων τσιμεντοβιομηχανιών, ενώ σκουπίδια θα καίγονται και στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο την υγεία μας. Όπως η καταστροφή των φυσικών πόρων ονομάζεται έργο, έτσι και η επιβολή της καύσης σκουπιδιών ονομάζεται «διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων» και τα σκουπίδια «εναλλακτικά καύσιμα». Ήδη σε πολλές πόλεις το νερό είναι ακατάλληλο για πόση, με χαρακτηριστική περίπτωση αυτή του Βόλου. Μέχρι τώρα οι τόνοι πλαστικών σκουπιδιών που καταναλώναμε έμπαιναν υποτίθεται στο δίκτυο ανακύκλωσης, δηλαδή στοιβάζονταν και στέλνονταν στην Κίνα ή τέλοσπαντων κάπου μακριά μας, κάπου στην Ασία. Μέσα στον Αύγουστο οι δύο πυρκαγιές σε εργοστάσια ανακύκλωσης, και οι οκτώ συνολικά τον τελευταίο χρόνο, σκιαγραφούν πλήρως τον εγκλωβισμό μας σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο πλαστικής κατανάλωσης. Πάλι στον Βόλο αλλά όχι μόνο, στο Αλιβέρι της Εύβοιας, στη Θεσσαλονίκη, στη Φυλή (και ο κατάλογος συνεχίζεται…) η καύση μαυρίζει τον ουρανό, τις ζωές και τα πνευμόνια μας. Αν δεν ανατρέψουμε τις προθέσεις τσιμεντοβιομηχάνων, των φερέφωνων δημάρχων, των περιφερειαρχών και της κυβέρνησης, η καθημερινότητα στις πόλεις μας φαντάζει ζοφερή. Η εξυπηρέτηση των τσιμεντοβιομηχάνων, οι οποίοι αποκτούν πρώτη ύλη για καύση, είτε επιδοτούμενη είτε με μηδενικό κόστος, και των εργολάβων που αναλαμβάνουν την κατασκευή και τη διαχείριση των εργοστασίων καύσης, αποτυπώθηκε ζοφερά στη βία και την ακραία καταστολή που ασκήθηκε απ’ τους μπάτσους στους πολίτες του Βόλου στη διαδήλωση της 13ης Ιουνίου. Ο θάνατος του Βασίλη Μάγγου έναν μήνα μετά τον ξυλοδαρμό του on camera απ’ την αστυνομία, αλλά και τον βασανισμό του μέσα στην Ασφάλεια, επισφράγισε με τον πλέον τραγικό τρόπο την ένταση της βίας της εξουσίας. Οι εκατοντάδες πολίτες που πήγαν στην αστυνομική διεύθυνση και στα δικαστήρια για να συμπαρασταθούν στους συλληφθέντες της πορείας δείχνουν ότι οι αντιδράσεις της κοινωνίας του Βόλου δεν φιμώνονται. Mας φωνάζουν να μη συνηθίσουμε τον θάνατο, αλλά να αντισταθούμε απέναντι σε ένα ρυπογόνο πολιτισμό, που είναι συνυφασμένος με τη λεηλασία και την εκμετάλλευση.
Όπως και στην περίπτωση των Σκουριών πριν κάποια χρόνια, έτσι και στην περίπτωση του Βόλου σήμερα, οι κατασταλτικοί μηχανισμοί (κράτος-μπάτσοι-δικαστές) δείχνουν να βιάζονται. Βιάζονται να φυλακίσουν αγωνιστές μέσω της τρομοκρατικής τους αστικής δικαιοσύνης. Η συνταγή επίσης χιλιομαγειρεμένη. Βαριά κατηγορητήρια, μακρόχρονοι δικαστικοί αγώνες, διασπορά φόβου και διχόνοιας, κάθε φορά που ένα κίνημα ξεπερνά τα αποδεκτά όρια της απλής διαμαρτυρίας. Μέσω της καταστολής, των διώξεων και της ποινικοποίησης των αγώνων που ξεσπούν κατά τόπους, επιχειρούν να κάμψουν τις κοινωνικές αντιστάσεις. Τα τελευταία χρόνια πολλές κινηματικές συλλογικότητες ενάντια στις ΒΑΠΕ, στην εξόρυξη υδρογονανθράκων, στην καύση και τη ρύπανση συντονίζονται και δίνουν έναν πολύμορφο αγώνα για να ματαιώσουν τα επενδυτικά πλάνα περιβαλλοντικής λεηλασίας και εξυπηρέτησης των συμφερόντων του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος. Διεκδικούν κοινωνικό έλεγχο, συμμετοχή στον ενεργειακό σχεδιασμό και διαμορφώνουν το κοινωνικό μέτωπο αμφισβήτησης και ανατροπής, αρνούμενες να υποταχθούν σε ένα καταστροφικό ενεργειακό μοντέλο για να κερδοφορήσει η ίδια ελίτ που ελέγχει και σήμερα την παραγωγή ενέργειας και τις εξορύξεις.
Ενώ λοιπόν, κράτος και κεφάλαιο απλώνουν το συρματόπλεγμα που συνδέει την εκμετάλλευση και την καταπίεση των μεταναστών με τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και τη λεηλασία της γης όλων μας, απέναντί τους, όλες και όλοι εμείς, αγωνιζόμαστε για ζωή και αξιοπρέπεια, για γη και ελευθερία.
Kυκλοφόρησε το κομπρεσέρ #8 .
με θέμα την πόλη και την καθημερινή ζωή. Επίσης, τις επόμενες ημέρες θα αναρτηθούν ολόκληρα τα κείμενα και του 7ου τεύχους.
Θα το βρείτε εδώ και από χέρι σε χέρι, όπου μας βρείτε.
Editorial, Μάρτης 2018
Το κομπρεσέρ, σε πείσμα των δύσκολων καιρών, φτάνει να κυκλοφορεί το 8ο πλέον τεύχος του και με την ελπίδα το περιεχόμενό του να αποζημιώσει τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες για την όποια καθυστέρηση. Όπως συνηθίσαμε να κάνουμε στα τελευταία τεύχη, επιλέξαμε και αυτή τη φορά μια θεματική, την: πόλη και καθημερινότητα.
Κάνοντας μια γρήγορη ανασκόπηση της συγκυρίας διεθνώς, βλέπουμε πως στην αδυναμία του καπιταλισμού να ξεπεράσει την κρίση με έναν θετικό – ηγεμονικό τρόπο, δοκιμάζονται λύσεις που φαινομενικά μοιάζουν με αναδίπλωση στο έθνος-κράτος. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν σημαίνει τίποτα παραπάνω από μια όξυνση των ανταγωνισμών μεταξύ των διαφορετικών εθνικών κεφαλαίων σε μια διεθνοποιημένη και κυρίαρχη πάντα ελεύθερη αγορά. Βέβαια, αυτή η διαδικασία δεν λέει και πολλά στους από κάτω, αφού ο βασικός προστατευτισμός στον οποίο γίνεται εμφατικά επίκληση δεν αφορά τις δυνάμεις της αγοράς, αλλά τον εσωτερικό, εξωτερικό ή ταξικό εχθρό, τον κάθε “άλλο” που είναι πλεονάζον, ξένος ή απλά διαφορετικός. Εξάλλου, αν υπάρχει κάπου μια συνέχεια, αυτή θα βρεθεί στην ανύψωση φρακτών και την εδραίωση πολιτικών ελέγχου και διαχείρισης του κάθε φορά πλεονάζοντος ανθρώπινου δυναμικού (όταν αυτό δεν πνίγεται σε κάποιο βυθό της Μεσογείου).
Στα “του οίκου μας”, είμαστε αντιμέτωποι με την ίσως πιο επιτυχημένη και μακροβιότερη κυβέρνηση μνημονιακής διαχείρισης. Δια στόματος του ίδιου του υφυπουργού Οικονομίας Στέργιου Πιτσιόρλα, η αριστερή κυβέρνηση “κατάφερε να ολοκληρώσει βήματα που δύσκολα θα μπορούσε να κάνει άλλη κυβέρνηση.” Πράγματι, συνέχισε ότι οι άλλοι είχαν ξεκινήσει και με το παραπάνω. Δημιούργησε ένα θολό τοπίο ως προς σε ποιο μνημόνιο βρισκόμαστε (3ο, 4ο, τελευταίο αλλά διάχυτο στον χωροχρόνο;), ψηφίζοντας μέτρα που δεσμεύουν και τις μέλλουσες κυβερνήσεις. Ιδιωτικοποίησε και ιδιωτικοποιεί λιμάνια, σιδηροδρόμους, αεροδρόμια κ.α., δρομολογεί την νομιμοποίηση/απελευθέρωση των μαζικών απολύσεων, καταργεί την κυριακάτικη αργία. Εγκαινιάζει πλειστηριασμούς και άρση της προστασίας της πρώτης κατοικίας ενώ ποινικοποιεί στοχευμένα οποιαδήποτε αντίσταση σε αυτούς τους σχεδιασμούς. Τέλος, το τελευταίο πολυνομοσχέδιο μεταξύ πολλών άλλων, έρχεται να ανασχέσει την δυνατότητα των εργαζομένων να απεργούν. Και όλα αυτά πείθοντας πως έκανε ότι καλύτερο μπορούσε, ενώ όταν αυτό που μπόρεσε ξεπερνάει και τους προηγούμενους σε καφρίλα, ότι ρίχνει μαύρο δάκρυ: “μα είναι όλα για καλό σκοπό” (αξιολόγηση – επόμενη δόση, έξοδος στις αγορές, σκίσιμο των μνημονίων και άλλα ευχάριστα).
Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν αρκείται, όμως, μόνο σε μια απολογητική στάση λόγω της καπιταλιστικής περικύκλωσης της σοσιαλιστικής μας χώρας. Το “φαντάσου τι θα έκαναν οι άλλοι στην θέση τους” απασχολεί όλο και μικρότερα ακροατήρια, στον βαθμό που όλο και περισσότερο ο λόγος και οι πρακτικές ταυτίζονται με τους σαμαροβενιζελικούς προκατόχους. Υπό την εξουσία αυτής της κυβέρνησης βρίσκονται η Ηριάννα και ο Περικλής ακόμα στην φυλακή, ενώ ταυτόχρονα ψηφίζεται ένας κατάπτυστος σωφρονιστικός κώδικας. Η αστυνομία ξυλοκοπεί διαδηλωτές χωρίς την παραμικρή πρόκληση, και άλλες φορές συνεργάζεται απροκάλυπτα με φασίστες. Ψηφίζονται νόμοι που ποινικοποιούν δίκτυα αλληλεγγύης και αλληλέγγυους, εκκενώνονται καταλήψεις αλληλεγγύης ή κοινωνικά και πολιτικά κέντρα. Μέσω του ηλεκτρονικού εισιτηρίου δημιουργούνται νέοι αποκλεισμοί για τους φτωχούς, τους ανέργους και τους μετανάστες. Τέλος το κερασάκι, η προσπάθεια της κυβέρνησης να πουλήσει όπλα στην Σαουδική Αραβία ενώ αυτή διεξάγει γενοκτονικό πόλεμο, και ενώ λίγες μέρες μετά ακόμα και η ΕΕ θα ψηφίσει εμπάργκο (πολεμικών όπλων). Όλο και πιο συστηματικά η συγκυβέρνηση αποκτά συνοχή ως ένας συνασπισμός ο οποίος δεν είναι ανίερος αλλά απλά ακολουθεί τις τελευταίες τάσεις της μόδας διεθνώς, προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα. Αλλά, αν η κεντρική πολιτική σκηνή φανερώνει τα όρια και τα αδιέξοδά της πιο έντονα από ποτέ, άλλο τόσο γίνεται πιο επιτακτικό τα κοινωνικά κινήματα να εφεύρουν τρόπους αυτόνομης παρέμβασης και εμπλοκής σε όλο το εύρος της βιοπολιτικής πραγματικότητας.
Εξ’ άλλου, πέραν την μνημονιακής επικαιρότητας, διάφορα άλλα “καθημερινά” συμβάντα μας αναγκάζουν να αναιρέσουμε τυπικούς διαχωρισμούς μεταξύ “κεντρικών” και “επουσιωδών” ζητημάτων. Όπως, για παράδειγμα, η μετατροπή κάθε σπιθαμής γης εντός της πόλης ή πέριξ αυτής σε εμπόρευμα, με τρόπο που η καταπάτηση όχι μόνο νομιμοποιείται αλλά και αποτελεί βασικό πυλώνα κερδοφορίας και ανάπτυξης για το κεφάλαιο. Όπως, ακόμα, η καταπάτηση από τους ίδιους τους Δήμους ή η μετατροπή σε άξονες κυκλοφορίας, του φυσικού δικτύου υδάτινων ρεμάτων, που τυπικά βρίσκονται υπό τη διαχείριση του δημοσίου . Πέραν της οικολογικής καταστροφής και της υποβάθμισης της ζωής στην πόλη, το αποτέλεσμα είναι πως αν βρέξει πολύ, κάποιοι πνίγονται.
Έχει σημασία να αναφερθούμε και στις δίκες δύο γυναικών που καταδικάστηκαν χωρίς καν να τους αναγνωριστεί το ελαφρυντικό της αυτοάμυνας. Η μια αφορά την 22χρονη Τσιγγάνα που τραυμάτισε θανάσιμα τον υποψήφιο βιαστή της, όπως και την φίλη της που κατηγορήθηκε ως συνεργός, και η άλλη την 40χρονη Ρωσίδα που αμύνθηκε σε μια ακόμα βίαιη επίθεση του συζύγου της, τραυματίζοντάς τον θανάσιμα. Οι δύο αυτές δίκες αποδεικνύουν πως οι έμφυλες διακρίσεις έχουν πολύ βαθιά κοινωνική ρίζα και υφίστανται δομικά μέχρι σήμερα σε μηχανισμούς όπως το δικαστικό σύστημα. Η πατριαρχία δεν αναπαράγεται μόνο μέσω της καταπίεσης αλλά και μέσω του ρεβανσισμού. Στη μη αναγνώριση της αμυντικής τους θέσης, έπαιξαν ρόλο και άλλοι παράγοντες. Εκτός του ότι είχαν την ατυχία να γεννηθούν γυναίκες, παρέκλιναν και ως προς την “ελληνικότητα” της καταγωγής τους, και ως προς την επισφαλή συνθήκη της ζωής τους γενικά, είτε στο προσωπικό-οικογενειακό είτε στο οικονομικό επίπεδο. Στοιχεία δηλαδή που θεωρητικά αποτελούν ελαφρυντικά, ως μια εξωτερική συσσωρευμένη πίεση, χρησιμοποιήθηκαν εναντίον τους ως τεκμήρια αναξιοπρεπούς και μη ηθικού βίου. Διαφαίνεται έτσι και μια επιπλέον κατεύθυνση αποστέρησης ακόμα και των πιο στοιχειωδών δικαιωμάτων των κοινωνικά αδύναμων να υπερασπιστούν την θέση τους, ακόμα και σε οριακές καταστάσεις όπου η βία που τους ασκείται φαντάζει προφανής.
Σε κάθε περίπτωση, τα παραπάνω δεν πρέπει να γίνονται αντιληπτά ως περιγραφή μιας ζοφερής και αναπόφευκτης ενιαίας πραγματικότητας. Ούτε ως μια απόπειρα να αναδειχτούν οι ευθύνες για αυτούς που έτσι κι αλλιώς εξυπηρετούν τους προφανείς σκοπούς τους. Η παραπάνω περιγραφή της συγκυρίας έχει σαν στόχο να συνδέσει κάπως σχηματικά ορισμένα συμβάντα με γενικές τάσεις και κοινωνικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς, που όμως αφήνουν πάντα κάπως τον δρόμο για την όξυνση των αντιφάσεων από όπου θα προκύψουν οι μελλοντικές μικρές και μεγάλες εξεγέρσεις. Ό,τι διαφαίνεται σαν δυσμενές και ασφυκτικό σήμερα υφίστανται σαν τέτοιο στον βαθμό που το πολύμορφο ανταγωνιστικό κίνημα αδυνατεί μέχρι στιγμής να το αποδομήσει ιδεολογικά και υλικά, δημιουργώντας μια άλλη καθημερινότητα και εφευρίσκοντας πρακτικές αμφισβήτησης του καθημερινού, ρήξης και ανατροπής του.
Ας περάσουμε τώρα στα περιεχόμενα του τεύχους. Στο πρώτο κείμενο με τίτλο Καθημερινότητα στα Κέντρα Κράτησης παρουσιάζεται η συνέντευξη του 30χρονου Αμίρ, μετανάστη από την Τεχεράνη. Παρά την αποσπασματικότητα που μπορεί να έχει μια μόνο συνέντευξη, οι περιγραφές του Αμίρ είναι αποκαλυπτικές, καθώς εστιάζουν συγκεκριμένα στην περίπτωση του Ελληνικού, μια εμβληματική περίπτωση εγκλωβισμού ανθρώπων σε ένα μεταμοντέρνο στρατόπεδο συγκέντρωσης, εντός της πρωτεύουσας πόλης της φιλόξενης χώρας μας.
Στην συνέχεια ακολουθεί το κείμενο με τίτλο Καθημερινή ζωή: Πεδίο Μάχης, που μας εισάγει και στην βασική θεματική του τεύχους. Η έννοια της καθημερινής ζωής κάποιες φορές μοιάζει να περιλαμβάνει τα πάντα ενώ άλλες φορές τίποτα το σημαντικό. Για εμάς ο όρος αυτός, αν και παρεξηγημένος ή συχνά υποτιμημένος, αποτελεί καταλύτη για την δημιουργία μιας ενοποιητικής θεωρίας. Ενοποιητικής, όχι με σκοπό την δημιουργία μια καθολικής αλήθειας, αλλά την αναίρεση των πολλαπλών κατακερματισμών που το ίδιο το κεφάλαιο δημιουργεί και επιβάλει σαν αυτονόητους και δεδομένους σε κάθε πτυχή της ζωής. Η διασύνδεση που μπορεί να υπάρχει λόγω της χωρικής ή χρονικής συσχέτισης μεταξύ φαινομενικά διαφορετικών πρακτικών, εμπειριών και καταστάσεων, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση των διαδικασιών του κοινωνικού μετασχηματισμού. Ομοίως, είναι χρήσιμη η κατανόηση της σχέσης μεταξύ της κανονικότητας και της ρήξης, του πως δηλαδή μια κυρίαρχη κανονικότητα, διακόπτεται από καταστάσεις που τοπικά ή υπερτοπικά, προσωρινά, συστηματικά ή διαχρονικά, αλλάζουν τους όρους του παιχνιδιού. Όλοι οι μικροί και μεγάλοι αγώνες συμβαίνουν εντός του καθημερινού, είτε διαταράσσοντας, είτε αναμορφώνοντας, είτε ανατρέποντάς το. Και αντίστροφα, η αναγνώριση του επιδίκου μιας άλλης καθημερινής ζωής, ως αναπόσπαστο κομμάτι κάθε αγώνα, γειώνει κοινωνικά τους διαφορετικούς αγώνες και τους διασυνδέει μεταξύ τους.
Ανατρέχοντας σε μια λογοτεχνική απόπειρα μελέτης και κριτικής του καθημερινού, στο κείμενο Αποσυναρμολογώντας το καθημερινό: αφηγήσεις χώρων στο έργο του Ζωρζ Περέκ, γίνεται μια στοχευμένη παρουσίαση και ανάλυση της δουλειάς του συγγραφέα, και της σχέσης της με άλλες κριτικές προσεγγίσεις όσον αφορά την καθημερινότητα και τον καθημερινό χώρο. Ο Περέκ εστιάζει ενδελεχώς στην καθημερινότητα ως μια απόπειρα υπέρβασης της κοινωνίας του θεάματος, όπου μένει στο απυρόβλητο οτιδήποτε παραπέμπει στο σύνηθες, που κατά τα άλλα κυριαρχεί στην ζωή μας σαν κάτι που μας υπερβαίνει. Έχοντας κατ’ αρχήν γυρίσει την πλάτη σε οποιοδήποτε συμβάν (θεαματικό ή μη), μέσω του ρεαλισμού του, περιγράφει χώρους και αντικείμενα απογυμνωμένα από την εμπορευματική ή ακόμα και την χρηστική τους αξία, συνθέτοντας τον λογοτεχνικό του χώρο ο οποίος, κατά τα άλλα, δεν φαίνεται να διαφέρει από τον πραγματικό. Εξάλλου, αυτόν περιγράφει, θα έλεγε κανείς, εμμονικά. Όμως, η απουσία οποιασδήποτε πλοκής, η εστίαση στο προφανές, συνθέτουν μια εικόνα της πραγματικότητας ανοικτής πλέον για νέους συνειρμούς και συσχετίσεις. Έννοιες όπως η ρουτίνα, ο καταναλωτικός φετιχισμός, η ικανοποίηση ή η απογοήτευση δεν υφίστανται δίχως την χρονική αλληλουχία πράξεων, ανταλλαγών ή την έκφραση τυπικών παθών και επιθυμιών. Παγώνοντας τον χρόνο, τα πράγματα απομυθοποιούνται και ταυτόχρονα αποκτούν μια πολλαπλή και καινοφανή σχεσιακότητα αν τολμήσει κανείς να διεκδικήσει την μη προφάνειά τους.
Εστιάζοντας στο ζήτημα της κατοίκησης, στο πεδίο δηλαδή της αναπαραγωγής της καθημερινής ζωής, αλλά και της αποκρυστάλλωσης των έμφυλων σχέσεων, το τρίτο άρθρο έχει τίτλο Έμφυλες σχέσεις στην Συλλογική Κατοικία. Η ρητή ή άρρητη θεώρηση του πεδίου της αναπαραγωγής σαν ένα πεδίο δευτερεύουσας σημασίας, αποκρύπτει συχνά τις δυνατότητες που μπορεί να υπάρχουν εκεί για την ανάπτυξη καθημερινών συλλογικών πρακτικών που αποκαθιστούν έναν έλεγχο των από κάτω σε τομείς που συχνά το κεφάλαιο, το κράτος ή η πατριαρχία, δεν μπορούν ή αποτυγχάνουν να ρυθμίσουν πλήρως. Έτσι και ιστορικά, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου κάποιοι/ες επινόησαν άλλα πρότυπα κατοίκησης και προσπάθησαν να τα κάνουν πράξη, άμεσα και συλλογικά. Ακόμα και σε αυτές τις απόπειρες όμως, φαίνεται πως συχνά αναπαρήχθησαν οι ίδιοι ρόλοι, και η υποτίμηση και μη επίλυση των έμφυλων αντιθέσεων οδήγησε σε συγκρούσεις, διασπάσεις ή ακόμα και την διάλυση των εγχειρημάτων. Επιπλέον, κατοπινές μαρτυρίες και καταγραφές αμέλησαν να θίξουν συστηματικά το θέμα. Στο παρόν κείμενο γίνεται μια προσπάθεια να καλυφθεί αυτό το κενό εξετάζοντας ορισμένα παραδείγματα εγχειρημάτων συλλογικής κατοικίας. Να αναδειχτούν οι γενικοί στόχοι τους, τα μοντέλα κατοίκησης, οι αρχιτεκτονικές τυπολογίες που αναπτύχθηκαν, οι αρχές καταμερισμού των καθημερινών εργασιών που ακολούθησαν, αλλά και οι δυσκολίες ή οι προβληματισμοί που προκύπτουν, πάντα με γνώμονα την προσπάθεια άρσης της έμφυλης καταπίεσης της γυναίκας στο νοικοκυριό.
Στο επόμενο κείμενο με τίτλο Ζωή στην Επισφάλεια, εξετάζονται οι πολλαπλές επιπτώσεις της αλλαγής παραδείγματος στο επίπεδο της οργάνωσης της εργασίας, που ωστόσο δεν περιορίζονται στον τομέα αυτό. Η επισφαλής εργασία αποτελεί ένα μόνο κομμάτι της επισφαλούς ύπαρξης των από κάτω. H αλλαγή αυτή συνδέεται άρρηκτα με την εξέλιξη της βιοπολιτικής κυριαρχίας, δηλαδή του πως τα ίδια τα υποκείμενα εγγράφονται σε μοντέλα διαχείρισης και εξουσίας. Έτσι, δεσπόζον σημείο της αλλαγής είναι τελικά η ίδια η αποικιοποίηση της καθημερινής ζωής από τον καπιταλισμό. Αυτή η μεταστροφή είναι ακόμα σε εξέλιξη και συνεχίζει να αποδιαρθρώνει τις ζωές των πολλαπλών επισφαλών υποκειμένων που παράλληλα βιώνουν κάθε φορά διαφορετικά ή με άλλη ένταση τον αποκλεισμό. Ομοίως, αποδιαρθρώνονται και οι συλλογικοί αγώνες, τουλάχιστον όπως τους ξέραμε μέχρι πρόσφατα. Παρόλα αυτά, ήδη βλέπουμε να επινοούνται και να δοκιμάζονται νέες πρακτικές αντίστασης και συλλογικής διαφυγής.
Στο πλαίσιο μελέτης κριτικών προσεγγίσεων που αφορούν το πεδίο της καθημερινής ζωής, ακολουθεί το κείμενο Η Πολιτική Οικολογία της Καθημερινότητας: ο επαναπροσδιορισμός της καθημερινής ζωής στην προοπτική της Αποανάπτυξης. Εδώ, γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση του ρεύματος της Πολιτικής Οικολογίας και του κινήματος της Αποανάπτυξης. Ζητήματα όπως η οικολογική βιωσιμότητα, οι συνθήκες και οι όροι διαβίωσης στην πόλη, το μοντέλο εργασίας, παραγωγής και κατανάλωσης και η δυνατότητα συλλογικού ελέγχου και αυτοδιαχείρισης πέραν του πεδίου της διακυβέρνησης, διαμορφώνουν τελικά συγκεκριμένες αρχές και στρατηγικές που αντί να περιγράφουν ένα ιδεατό μοντέλο μελλοντικής κοινωνικής οργάνωσης, αποσκοπούν στην συγκρότηση δημιουργικών κινηματικών πρακτικών στο σήμερα. Αυτή η ταύτιση μέσων και σκοπών έχει σαν προϋπόθεση πως η αλλαγή της καθημερινότητας ταυτίζεται με την πολιτική πρακτική, κάτι που εξάλλου διατυπώνεται ρητά στις θεωρίες αυτές. Το μοντέλο της Αυτόνομης Ελευθεριακής Οικοκοινότητας αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική και ολοκληρωμένη κατεύθυνση αυτής της λογικής. Έτσι, στο δεύτερο μέρος του κειμένου γίνεται αναφορά σε τρεις περιπτώσεις οικοκοινοτήτων μέσα από αποσπάσματα κειμένων από ανθρώπους που συμμετείχαν ενεργά σε αυτές.
Στο τελευταίο κείμενο με τίτλο Documenta: σύντομη αποικιοκρατική ιστορία ενός καλλιτεχνικού θεσμού θα αναφερθούμε στην πρόσφατη έκθεση που αν και “συντάραξε” την καθημερινότητά της πόλης της Αθήνας, διατηρεί την αυτονομία της ως προς την θεματική του παρόντος τεύχους. Ξεκινώντας από το ερώτημα του πως η χώρα που τα τελευταία χρόνια βρέθηκε στο επίκεντρο της νεο-αποικιακής συνθήκης, έγινε και το επίκεντρο ενδιαφέροντος του εμβληματικού καλλιτεχνικού θεσμού της Documenta, εξετάζεται ποια είναι τελικά η σχέση των τριών αυτών όρων (Nεοαποικιοκρατία – Αθηναϊκή Μητρόπολη – Documenta). Αφού γίνει μια σύντομη περιγραφή του όρου της νεοαποικιοκρατίας, στο πρώτο μέρος του κειμένου γίνεται μια ιστορική αναδρομή του θεσμού από την εποχή που πρωτοξεκίνησε έως σήμερα. Το δεύτερο κομμάτι εστιάζει συγκεκριμένα στην σημασία της φιλοξενίας της Documenta14 στην Αθήνα και το πως αυτή συνδέεται με τον αστικό μετασχηματισμό με όρους ελεύθερης αγοράς. Τέλος, στο τρίτο μέρος αναδεικνύεται η κεντρικότερη μάλλον πτυχή της τελευταίας έκθεσης, ως μια απόπειρα αποικιοποίησης του ριζοσπαστικού λόγου, αναλύοντας τα ίδια τα κείμενα και τις δηλώσεις του κύριου εκπροσώπου της έκθεσης, Άνταμ Σίμτσικ1.
Καλούς αγώνες και καλή ανάγνωση!
Υ.Γ. Το εθνικιστικό παραλήρημα με αφορμή τα συλλαλητήρια για το μακεδονικό αναδεικνύει άλλη μια θλιβερή πτυχή της συγκυρίας. Αν στην πρόσφατη ένταση με την Τουρκία αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, ο επικίνδυνος ανταγωνισμός των εθνικών αστικών τάξεων για το μονοπώλιο πόρων και τον έλεγχο των θαλάσσιων περασμάτων, στο ζήτημα του ονόματος της ΠΓΔΜ αποτυπώνεται ο αυτιστικός ανταγωνισμός για την μονοπώληση της ιστορίας, με επίκεντρο και πρωταγωνιστές τα εσωτερικά ακροατήρια. Το ότι η φαντασιακή αξιοπρέπεια ενός μεγάλου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας εκφράστηκε μέσω του “Μακεδονία = Ελλάδα” υπό την καθοδήγηση ψεκασμένων, στρατόκαβλων, φασιστών, και ακροδεξιών παρατρεχάμενων αποτελεί, με κάποιον τρόπο, μια ακόμη επιτυχία της κυβέρνησης και του αστισμού γενικότερα. Παράλληλα, αναδεικνύεται πως ο εθνικισμός εξακολουθεί να αποτελεί κομβικό μέσο για την εδραίωση της κυριαρχίας, έναν αντιεξεγερτικό άσσο του συστήματος, που ενίοτε λαμβάνει κινηματικά χαρακτηριστικά ενάντια στους “ξένους” και εχθρούς στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
1. Ως γνωστόν ο υπότιτλος της documenta14 ήταν “Learning from Athens”. Έχοντας πλέον φτάσει στο τέλος της η έκθεση, είμαστε υποχρεωμένοι να αναφέρουμε πως οι διοργανωτές μπορεί να ήταν καθαροί και ειλικρινείς στις προθέσεις τους. Όπως αναφέρεται σε κάποια δημοσιεύματα, η διοργάνωση της documenta14 στην Αθήνα και το feedback που είχε από αυτήν, είχαν σαν αποτέλεσμα να φτάσει ο θεσμός στο χείλος της χρεοκοπίας.
***
Την Πέμπτη 29/9 στις 20:00 συζητάμε στο Ελευθεριακό Στέκι Πικροδάφνη για το δόγμα της αντιεξέγερσης του γαλλικού κράτους και βλέπουμε την ταινία “Η μάχη του Αλγερίου”. Σας περιμένουμε.
Το γαλλικό δόγμα της αντιεξέγερσης: από τις αποικίες στη δυτική μητρόπολη.
Ποια σχέση μπορεί να έχει ο πόλεμος στην Αλγερία στα τέλη της δεκαετίας του ’50 με τις μεθόδους καταστολής των κινητοποιήσεων ενάντια στην εργασιακή μεταρρύθμιση στο Παρίσι του 2016; Πώς συνδέεται ο πόλεμος της Ινδοκίνας με τον έλεγχο των παρισινών προαστίων; Πώς ένα κράτος εκτός από το να καταστέλλει τους εκμεταλλευόμενους εντός της επικράτειάς του, βιομηχανοποιεί και πουλάει τις μεθόδους καταστολής σε άλλα κράτη; Και τελικά, πώς οι πόλεμοι που εμφανίζονται μακρινοί είναι τα εργαστήρια όπου δοκιμάζονται και παράγονται αυτές οι μέθοδοι, που στο κοντινό μέλλον θα πέσουν στα κεφάλια μας; Γιατί οι πόλεμοι αυτοί μας αφορούν και με αυτόν τον τρόπο…
Στα παραπάνω ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει η συζήτηση με το περιοδικό κομπρεσέρ που θα γίνει στο Ελευθεριακό Στέκι Πικροδάφνη, την Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2016 στις 20:00 η ώρα.
Τη συζήτηση θα ακολουθήσει προβολή της ταινίας “Η μάχη του Αλγερίου“
***
Την Πέμπτη 14/7 στις 19:30 συζητάμε στο Πάρκο Ναυαρίνου για το δόγμα της αντιεξέγερσης του γαλλικού κράτους και βλέπουμε την ταινία “Η μάχη του Αλγερίου”. Σας περιμένουμε.
Το γαλλικό δόγμα της αντιεξέγερσης: από τις αποικίες στη δυτική μητρόπολη.
Ποια σχέση μπορεί να έχει ο πόλεμος στην Αλγερία στα τέλη της δεκαετίας του ’50 με τις μεθόδους καταστολής των κινητοποιήσεων ενάντια στην εργασιακή μεταρρύθμιση στο Παρίσι του 2016; Πώς συνδέεται ο πόλεμος της Ινδοκίνας με τον έλεγχο των παρισινών προαστίων; Πώς ένα κράτος εκτός από το να καταστέλλει τους εκμεταλλευόμενους εντός της επικράτειάς του, βιομηχανοποιεί και πουλάει τις μεθόδους καταστολής σε άλλα κράτη; Και τελικά, πώς οι πόλεμοι που εμφανίζονται μακρινοί είναι τα εργαστήρια όπου δοκιμάζονται και παράγονται αυτές οι μέθοδοι, που στο κοντινό μέλλον θα πέσουν στα κεφάλια μας; Γιατί οι πόλεμοι αυτοί μας αφορούν και με αυτόν τον τρόπο…
Στα παραπάνω ερωτήματα θα προσπαθήσει να απαντήσει η συζήτηση με το περιοδικό κομπρεσέρ που θα γίνει στο Πάρκο Ναυαρίνου, την Πέμπτη 14 Ιουλίου 2016 στις 19:30 η ώρα.
Τη συζήτηση θα ακολουθήσει προβολή της ταινίας “Η μάχη του Αλγερίου“
***
Την Παρασκευή 23/5 στις 20:00 συζητάμε στο Ευτοπικό εργαστήρι για το gentrification και το Μεταξουργείο. Σας περιμένουμε.
***
Συζήτηση με το κομπρεσέρ στην κατειλημμένη καφετέρια στο πάρκο Ασυρμάτου, την Παρασκευή 14/02 στις 20:00
***
Περιμένοντας το κ ο μ π ρ ε σ έ ρ #5 για την πόλη και την επανάσταση, που θα κυκλοφορήσει μέσα στο Σεπτέμβρη, ανεβάσαμε τα κείμενα του 4ου τεύχους για το ηλεκτρονικό μας/σας αρχείο.
Καλή ανάγνωση!
***
Το κίνημα για το Δικαίωμα στην Πόλη και το τουρκικό καλοκαίρι
***
Συζήτηση στη Φάμπρικα Υφανέτ το Σάββατο 6.4 στις 20:00
κατεβάστε την εισήγηση στη συζήτηση εδώ
***
Crisis regimes and emerging social movements in cities of Southern Europe
WORKSHOP
On 7-9 February a three-day international workshop titled “Crisis regimes and emerging urban social movements in cities of Southern Europe” will be organised in Athens by Encounter Athens, INURA Athens and the Public Policies and Government Institute of the Autonomous University of Barcelona, with the support of the Department of Urban and Regional Planning of the National Technical University of Athens. The intention of the workshop is to provide an opportunity for exchanging experiences concerning the current crisis in Greek, Italian, Portuguese and Spanish cities and explore alternatives with two main goals:
a) to critically explore the impact of the crisis on South European cities and their inhabitants, the dominant policies implemented, as well as new issues and novel social claims that are emerging, and
b) to bring together activists from current/emerging movements and scholars, in order to exchange ideas and experiences from concrete practices, initiatives and struggles and to collectively think about alternatives for radical action.
Activists and researchers from Greece, Italy, Portugal and Spain who are involved in social movements in their cities or who conduct relevant research have been invited to present their experiences about crisis in the cities of Southern Europe along three workshop themes: ultra-neoliberal urban development projects, housing in crisis and the local as a reference for new mobilizations, solidarity networks and actions. The workshop is open to activists, researchers and other interested individuals or groups to contribute to the discussions with their experience and comments.
The workshop is funded by a Regional Workshop Award from the Antipode Foundation.
More information: http://urbanrise.net/
Καθεστώτα κρίσης και αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
Στις 7-9 Φεβρουαρίου θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα ένα τριήμερο διεθνές εργαστήριο με θέμα «Καθεστώτα κρίσης και αναδυόμενα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης» με διοργανωτές το Encounter Athens, το INURA Αθήνας, τον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και το Ινστιτούτο Δημόσιων Πολιτικών και Διακυβέρνησης του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης. Σκοπός του εργαστηρίου είναι η ανταλλαγή εμπειριών της τρέχουσας κρίσης από τις πόλεις της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας και η διερεύνηση εναλλακτικών προσεγγίσεων πάνω σε δύο βασικούς άξονες:
Α) την κριτική διερεύνηση των επιπτώσεων της κρίσης στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης και στους κατοίκους τους, των κυρίαρχων πολιτικών, καθώς και των νέων κοινωνικών διεκδικήσεων που εμφανίζονται, και
Β) την επαφή ακτιβιστών από παλιά ή/και νέα κοινωνικά κινήματα και ερευνητών, με σκοπό την ανταλλαγή εμπειριών από συγκεκριμένες πρακτικές, πρωτοβουλίες και αγώνες και τη συλλογική παραγωγή ιδεών πάνω σε εναλλακτικές κατευθύνσεις ριζοσπαστικής δράσης.
Ακτιβιστές και ερευνητές από την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία που εμπλέκονται σε κοινωνικά κινήματα στις πόλεις τους ή εκπονούν σχετικές έρευνες έχουν προσκληθεί για να παρουσιάσουν τις εμπειρίες τους από την κρίση στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης πάνω σε τρεις θεματικές ενότητες: τα υπερ-νεοφιλελεύθερα προγράμματα/έργα αστικής ανάπτυξης, τα ζητήματα κατοικίας στην κρίση και το τοπικό ως άξονα για νέες κινητοποιήσεις, δίκτυα αλληλεγγύης και δράσεις. Το εργαστήριο είναι ανοιχτό σε ακτιβιστές, ερευνητές και άλλα ενδιαφερόμενα άτομα και ομάδες για να συνεισφέρουν στις συζητήσεις με την εμπειρία τους και τα σχόλιά τους.
Το εργαστήριο χρηματοδοτείται από το Regional Workshop Award from the Antipode Foundation.
Περισσότερες πληροφορίες: http://urbanrise.net/
από http://encounterathens.wordpress.com/
***
…Σε αναμονή του 4ου Τεύχους που σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορεί…Stay tuned!
Οι Ολυμπιακοί αγώνες του Λονδίνου έχουν λίγες μέρες που τελείωσαν. Θέλοντας μια εκτίμηση της δικής μας εμπειρίας από τους ολυμπιακούς του 2004 με έμφαση στις επιπτώσεις τους στην πόλη της Αθήνας, μας ζητήθηκε από το περιοδικό CITY, analysis of urban trends, culture, theory, policy, action να γράψουμε ένα κείμενο που να συνοψίζει τα σχετικά ζητήματα.
Το κείμενο μας για τα τραύματα που άφησε η Ολυμπιάδα στην Αθήνα και τη χώρα μπορείτε να το διαβάσετε στα ελληνικά εδώ.
***
Εκδήλωση – Συζήτηση:
Ο περιοδικός τύπος ως μέσο έκφρασης και συλλογικότητας. Η επιμονή στον έντυπο περιοδικό λόγο κατά την “ψηφιακή” εποχή, η αναγκαιότητα ύπαρξης “μη εμπορικών” εντύπων ως μέσα έκφρασης αλλά και συγκρότησης συλλογικοτήτων. Οι συνέχειες αλλά και ρήξεις σε σχέση με τον αντίστοιχο τύπο της δεκαετίας του ’70-’80 είναι μερικά από τα θέματα που θα μας απασχολήσουν.
Συμμετέχουν τα έντυπα:
Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011, 20:00
Καφέ – Βιβλιοπωλείο “Εκτός των Τειχών” (Γραβιάς 10-12, Εξάρχεια)